Bekçi Adayları, bu yazımızda sizlere Bekçilik Vatandaşlık Konu Anlatımı – Ünite 2 hakkında bilgiler vereceğiz.
TEMEL HAKLAR VE HÜRRİYETLER
Kişinin hak ve hürriyetleri üç başlık altında ele alınmıştır. “koruyucu haklar” “isteme hakları” “siyasi hak ve ödevler”
Koruyucu Haklar: Devletin, kişiye ait bu hakları korumak zorunda olmasından ve müdahale edememesinden dolayı koruyucu haklar olarak adlandırılmış, negatif statülü haklar da denilir.
İsteme Hakları: Daha çok devletten istenen haklar da denilen isteme haklarına pozitif statü hakları da denilir.
Siyasi Hak ve Ödevler: aktif statü hakları da denilen bu haklar ile yurttaşlar devlet yönetimine katılırlar.
- Kişinin Hakları Ödevleri
- Kişi dokunulmazlığı
- Zorla çalıştırma yasağı
- Kişi hürriyeti ve güvenliği
- Özel hayatın gizliliği
- Konut dokunulmazlığı
- Haberleşme hürriyeti
- Yerleşme ve seyahat hürriyeti(Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hakim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.(2010 anayasa değişikliği)
- Din ve vicdan hürriyeti
- Düşünce ve Kanaat hürriyeti
- Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
- Bilim ve sanat hürriyeti
- Basın Hürriyeti
- Süreli ve Süresiz Yayın hakkı
- Basın araçlarının korunması
- Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
- Düzeltme ve cevap hakkı
- Toplantı hak ve hürriyetleri
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
- Mülkiyet hakkı
- Hak arama hürriyeti
- Kanuni hakim(Doğal yargıç) güvencesi: Hiç kimsenin kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önünde yargılanamaması.
- Suç ve cezalara ilişkin esaslar
- Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suç işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır ceza verilemez.
- Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılmaz.
- Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz.
- Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemez.
- Ceza sorumluluğu şahsidir.
- Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.(2001 Değişikliği)
- Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez(2004 değişikliği)
- Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez.(2004 değişikliği)
- İspat hakkı
- Temel Hak ve hürriyetlerin korunması.
- Sosyal ve Ekonomik Hak ve ödevler(pozitif Statü Hakları)
- Ailenin Korunması ve Çocuk hakları
- Devlet her türlü istismara ve şidette karşı çocukları koruyucu tedbirler alır.
- Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve ödevi
- Kıyılardan yaralanma
- Toprak Mülkiyeti
- Tarım hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların korunması
- Kamulaştırma
- Devletleştirme ve Özelleştirme
- Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti
- Çalışma hakkı ve Ödevi
- Çalışma şartları ve Dinlenme hakkı
- Sendika Kurma hakkı
- “Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunmaz” hükmü 2010 yılı anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.
- Toplu İş sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı, Grev Hakkı, ve Lokavt
- Memurlar ve diğer kamu görevlileri toplu sözleşme yapma hakkına sahiptirler(2010 Any. Değişikliği)
- Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme hükmündedir. (2010 Any. Değişikliği)
- Ücrette Adalet Sağlanması
- Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması ile Konut Hakkı
- Gençliğin Korunması ve Sporun Geliştirilmesi
- Sosyal Güvenlik Hakkı ve Sosyal Güvenlik Bakımından Korunması Gerekenler ile Yabancı Ülkede Çalışan Türk Vatandaşlarını Koruma
- Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması
- Sanatın ve Sanatçının Korunması
- Siyasi Hak ve Ödevler (Aktif Statü Hakları)
- Türk Vatandaşlığı
- Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
- Türk babanın veya ananın çocuğu Türk’tür.
- Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.
- Hiçbir Türk vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
- Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgilin karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
- Seçme, seçilme hakkı
Seçimlerde Oy kullanamayanlar
- Silah altında bulunan er ve erbaşlar
- Askeri Öğrenciler
- Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler
- Seçim kanunları temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.
- Seçim kanunlarında gerçekleştirilecek değişiklikler yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamaz(2001 değişikliği)
Seçimlerde Oy Kullanabilenler
- 18 yaşından büyük T.C vatandaşları
- Subay, Astsubay, Uzman Çavuşlar
- Taksirli suçlardan hüküm giyenler ve tutuklular
- Yurt dışında bulunan T.C vatandaşları
- Siyasi parti kurma ve siyasi partilere üyelik hakkı
- Parti üyesi olabilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekir.
- Siyasi Partiler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır.
- Siyasi partiler önceden izin alınmadan kurulurlar.
- Siyasi Partilerin tüzük ve programları ile eylemleri devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne
- İnsan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine
- Millet egemenliğine
- Demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz
- Sınıf veya zümre diktatörlüğüne veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz
- Suç işlenmesini teşvik edemez.
Siyasi Partilere Üye olamayanlar
- Hakimler ve savcılar
- Sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları
- Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsünde olanlar
- Yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri
- Silahlı kuvvetler mensupları
- Yüksek öğretim öncesi öğrencileri
- Yüksek öğretim elemanları siyasi partilerin merkez organlarında görev alabilirler.
- Yüksek öğretim öğrencilerinin siyasi partilere üye olabilmelerine ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.
- Siyasi partilere devlet, yeterli düzeyde ve hakça mali yardım yapar.
Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar
- Siyasi partilerin faaliyetleri parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun olur.
- Siyasi partiler ticari faaliyete girişemezler.
- Siyasi partilerin gelir ve giderlerinin kanunlara uygunluğu anayasa mahkemesince Anayasa mahkemesi bu denetimi yaparken Sayıştay’dan yardım alır.
- Bir siyasi partinin tüzüğü ve programının Anayasanın 68 inci maddesine aykırı olması halinde Anayasa mahkemesince temelli kapatılma kararı verilir.
- Temelli kapatılan bir parti başka bir ad altında tekrar kurulamaz.
- Bir siyasi partinin temelli kapatılmasına beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucuları dâhil üyeleri Anayasa mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlanmasından başlayarak 5 yıl süreyle bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi, ve denetçisi olamazlar.
- Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi partiler temelli kapatılır.
- Seçimlerde geçerli oyların en az % 7’sini alan partiler devletten mali yardım alabilirler.
- Bir siyasi partinin TBMM de milletvekillinin bulunabilmesi için son seçimlerde % 10 veya daha fazla oy alması gerekir.
- Kamu hizmetlerine girme hakkı
- Mal Bildirimi
- Vatan Hizmeti
- Vergi Ödevi
- Dilekçe, Bilgi Edinme ve kamu denetçilerine başvurma hakkı.
- Herkes bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir.(2010 anayasa değişikliği)
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişi ile ilgili şikayetleri inceler.(2010 Anayasa değişikliği)
- Kamu başdenetçisi Türkiye büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçilir.
