Bekçi Adayları, bu yazımızda sizlere Bekçilik Fen Bilgisi Konu Anlatımı – Ünite 1 hakkında bilgiler vereceğiz.
1800’lü yılların ortalarına doğru bir grup bilim insanı, yapılan tüm çalışmalar sonucunda günümüzde hücre teorisi olarak bilinen teoriyi ortaya attılar.
Hücre teorisine göre,
1. Bütün canlılar bir ya da daha fazla hücreden oluşmuştur.
2. Hücre, canlılık özelliklerini gösteren en küçük yapı birimidir.
3. Yeni hücreler, var olan hücrelerin bölünmesi ile oluşur.
Hücre
Soğan zarı ve ağız içinden alınan örnek mikroskop ile incelendiğinde birbirine benzer küçük yapılardan oluştuğu görülür. Hücre adı verilen bu yapılar, canlıların canlılık özelliği taşıyan en küçük birimleridir. Hücreler, dikkatli bir şekilde incelendiğinde ise bazı kısımların ortak olduğu görülür. Bu kısımlar hücre zarı, çekirdek ve sitoplazma olarak adlandırılır.
» Hücre duvarı bitki hücrelerinde, hücre zarının dışında bulunan ve hücreyi koruyan cansız katmandır. Hücre duvarı bitkilerin dayanıklı olmasını sağlar.
» Hücre zarı, hücreyi dıştan sarar. Seçici ve geçirgen yapısı sayesinde hücrenin içi ile dışı arasındaki madde alışverişini kontrol eder.
» Hücre çekirdeğinde, o hücrenin yapısının nasıl olacağı ve faaliyetlerini nasıl yürüteceğinin yazılı olduğu tarifler kitabı yani DNA yer alır. Boyumuzdan göz rengimize, kan grubumuzdan ten rengimize kadar pek çok genetik özelliğimiz, gen adı verilen DNA parçalarında yazılıdır.
DNA, çekirdeğin içine sığabilmek için bazı özel proteinlerle bir araya gelerek birbiri üstüne katlanır ve dolanmış bir ip yığınını andırır. Bu dolanmış ip yığınının içinde kromozomlar ayırt edilemez hâldedir. Hücre bölünmeye karar verince, birbirinin aynısı iki DNA kopyası meydana gelir. Ardından, DNA içeren ip yığını kısalıp kalınlaşarak yoğunlaşır ve artık ayırt edilebilecek hâldeki X harfine benzeyen kromozomlara dönüşür.
» Sitoplazma, hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran saydam ve yarı akışkan maddedir.
Beslenme, solunum ve boşaltım gibi yaşamsal olaylar sitoplazma içinde bulunan yapılarda gerçekleşir. Bu yapılara organel adı verilir. Ribozom, endoplazmik retikulum, golgi cisimciği, mitokondri, lizozom, sentriyoller, koful ve kloroplast sitoplazmada bulunan organellerdendir. Ribozom, hücrede protein üretiminde görevli olan organeldir.
» Endoplazmik retikulum, hücre zarı ile çekirdek arasına yayılmıştır. Hücre içindeki madde iletiminden sorumludur.
» Golgi cisimciği, hücredeki salgı maddelerinin oluşumundan ve kesecikler hâlinde paketlenmesinden sorumlu organeldir.
» Mitokondri, hücredeki besin ve oksijeni kullanarak enerji üretir. Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerdeki mitokondri sayısı da fazladır.
» Lizozom, sindirimden sorumlu organeldir. Hücredeki büyük yapılı besinler lizozomlar tarafından hücrenin kullanabileceği küçük parçalara ayrılır. Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda lizozomun sadece hayvan hücrelerinde bulunduğu tespit edilmiştir. Bitki hücrelerinde ise lizozom ile benzer görevleri olan yapılar bulunmaktadır.
» Sentriyoller, hayvan hücrelerinde hücre bölünmesinde görevli organellerdir.
» Koful, hem hayvan hem de bitki hücrelerinde bulunan, genellikle besinleri ve atıkları depolayan organeldir. Bitki hücrelerindeki kofullar büyük ve az sayıda iken hayvan hücrelerindeki kofullar küçük ve çok sayıdadır.
» Kloroplast, bitki hücrelerinde bulunur. Bitkilere yeşil rengini veren organel kloroplasttır. Kloroplastlar güneş ışığı yardımıyla besin ve oksijen üretilmesinde yani fotosentezde görevlidir.
Bitki ve Hayvan Hücreleri Arasındaki Benzerlik ve Farklılıklar
Hücre zarı, endoplazmik retikulum, ribozom, mitokondri, golgi cisimciği ve çekirdek hem bitki hücrelerinde hem de hayvan hücrelerinde ortak olan yapılardır. Ancak bunların yanı sıra sadece bitki hücrelerinde ve sadece hayvan hücrelerinde bulunan hücresel yapılar da vardır.
Hücreden Organizmaya
Vücudumuzdaki hücreler değişik yapıları oluşturmak ve görevlerini yerine getirmek üzere özelleşerek dokuları; yapı ve işlevleri birbirini tamamlayan dokular ise bir araya gelerek organları meydana getirir. Belirli bir görevi yapan organlar ise bir araya gelerek sistemleri oluşturur. Farklı yaşamsal işlevleri yerine getiren sistemler de bir araya gelerek canlı organizmayı oluşturur. Çok hücreli canlılarda görülen bu uyum ve düzene hücresel organizasyon adı verilir.